امکان سنجی راهبردی استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی، (مطالعه موردی: فرآوری زیتون در شهرستان طارم)

کشاورزی اساس فعالیت های اقتصادی و منبع درآمد در اکثر روستاهای کشورمان است، با این حال این بخش از اقتصاد امروزه با مشکلات گوناگونی از جمله: فساد پذیری بالا، پایین بودن عملکرد تولید در واحد سطح، فصلی بودن تولید در بخش کشاورزی و بیکاری فصلی، توان ناکافی برای اشتغال و درآمد خانوارهای روستایی مواجه می باشد. در چنین شرایطی روستاییان مجبور به مهاجرت از روستا به شهر می شوند که علاوه بر تخلیه جمعیتی روستاها، شهرها را با مشکلات عدیده ای مواجه می سازد. برای حل این مشکلات باید برنامه ریزی دقیق و سنجیده ای تدوین نمود؛ چرا که بدون دستیابی به توسعه روستایی نمی توان به توسعه ملی دست یافت. استقرار صنعت در محیط روستایی بویژه صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی، با کامل کردن زنجیره تولید کشاورزی، باعث ایجاد اشتغال و درآمد زایی برای خانوارهای روستایی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها، ایجاد ارزش افزوده، استفاده بهینه از منابع و امکانات محلی، و در نهایت توسعه روستایی می شود. شهرستان طارم به عنوان یکی از شهرستان های استان زنجان، علی رغم اینکه به عنوان قطب کشاورزی این استان محسوب می شود، ولی در غیاب صنایع تبدیلی و تکمیلی مرتبط با بخش کشاورزی به جایگاه شایسته خود نرسیده است. هدف این پژوهش بررسی قابلیت ها و مزیت های شهرستان طارم برای استقرار صنایع تبدیلی و فرآوری مرتبط با محصول زیتون بوده است که به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از حیث ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی - تحلیلی می باشد. برای جمع آوری اطلاعات از دو روش میدانی (مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه) و کتابخانه ای (منابع مکتوب، نقشه ها و ...) بهره گرفته شده است. از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) برای تهیه نقشه های مورد نیاز، از روش فرآیند سلسله مراتب تحلیلی (ahp) برای استعداد یابی کشت زیتون و از پرسشنامه برای اولویت بندی و انتخاب صنایع فرآوری مرتبط با زیتون استفاده شده است. به منظور امکان سنجی استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی که هدف اصلی تحقیق می باشد نیز از مدل برنامه ریزی راهبردی سوات بهره گرفته شد. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که در شهرستان طارم امکان گسترش سطح زیرکشت زیتون تا 2/2 برابر وضع فعلی وجود دارد؛ همچنین میزان ضریب نهایی مزیت ها (نقاط قوت و فرصت ها) در شهرستان، جهت استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی بیشتر از محدودیت ها (نقاط ضعف و تهدید) می باشد و صنایع تبدیلی و تکمیلی زیادی از جمله دو گروه کلی فرآوری روغن و کنسرو را می توان در رابطه با زیتون در شهرستان طرح ریزی کرد.